Театр тарихы
Қарағанды академиялық музыкалық комедия театры Қазақстандағы осы аталған жанр бағытындағы бірден бір театр десек болады. Оның құрылуы таңқаларлық қысқа мерзімде, жылдам, ұйымдасқан, шабыттан өтті. 1973 жылдың наурыз айында Темиртау қаласында музыкалық комедия театрын ұйымдастыру туралы ҚазКСР Үкіметінің қаулысы шықты. КСРО-ның әр қалаларының әртістерінің басын қосқан театр ұжымы сол кезде еліміздегі музыкалық театрлардың ішіндегі ең жас ұжым болатын. Театрдың тұңғыш маусымы 1973 жылы 16 қараша күні Максим Дунаевскийдің "Вольный ветер" опереттасымен ашылды. Көрерменмен бірінші кездесу көптеген өзара қуаныш пен тамаша сәттерді әкелді. Алғашқы премьерамен белгілі болды. Тамаша романтикалық оперетта театрдың өмірбаянының басы болды және оптимизмнің жанды рухы кейінгі спектакльдерге берік кірді. Теміртау қаласында Сарыарқаның жас музыкалық театры өз өмірін бастады!
Сол кезде театр труппасында тамаша сахна шеберлері жұмыс істеді. Жетекші сүйекті еліміздің басқа қалаларында бұрын жұмыс істеген жетілген, қалыптасқан актерлер құрады. Олардың қатарында РСФСР Халық әртісі Игорь Войнаровский, РСФСР еңбек сіңірген әртісі Нина Симонова болды. Олардың жанында консерваторияның, театр және музыкалық оқу орындарының жас түлектері лайықты орын алды. Жастар театрдың барлық шығармашылық цехтарында басым болды: кейіпкерде, хорда, балетте, оркестрде.
Ұжым өмірінің көптеген беттері театрдың негізін қалаушы, көркемдік жетекшісі және директоры - Қазақстан мәдениетінің еңбек сіңірген қызметкері Евгений Лукич Пелещуктың, бірінші бас режиссері - Қазақстан мәдениетінің еңбек сіңірген қайраткері Иван Борисович Григорьевтің және оркестрдің бірінші дирижері, оның негізін қалаушы Александр Александрович Хмелевичтің есімімен байланысты.
Театрды құруда жан-жақты көмек және жан-жақты қолдау көрсете отырып, облыстық мәдениет басқармасының бұрынғы бастығы, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мәдениет қызметкері Мақат Рымжанұлы Рымжанов және қала мен облыстың басқа да басшы қызметкерлері белсенді әрекет етті. Әр уақытта театр әртістері Иван Труновқа, Борис Каркасқа, Владимир Суховқа, Елена Макароваға "Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі", ал Нина Ивановна Симоноваға "Қазақ КСР Халық әртісі"атағы берілді. Осы еңбек сіңірген шеберлермен бірге қызықты әртістер: Ирина Полянская, Светлана Анкудинова, Николай Масюков, Людмила Лоскутова, Владимир Канаев, Нина Желенкова және т.б жұмыс істеді. Ұзақ жылдар бойы режиссерлер Вадим Борисович Григорьев пен Юлий Самойлович Мельцер, дирижерлер Павел Куприянович Ключко мен Виталий Николаевич Брук, бас хормейстер Галина Леонидовна Новикова, балетмейстерлер Анатолий Андреевич Гаевой мен Владимир Николаевич Колчанов, суретші, Қазақстан еңбек сіңірген әртісі Мәлік Райсханұлы Байкенов шығармашылық пікірлестер болды.
Спектакльдерді іске асыру бойынша шақырылған шығармашылық қызметкерлердің тұтас тобы жұмыс істеді. Көптеген әртістердің жадында Вадим Григорьева мен Юлия Мельцердің дайындық жұмыстары қалды. РСФСР еңбек сіңірген әртісі, ҚазСРО-нің еңбек сіңірген әртісі қайраткері Б. Рябикин мен А. Казинер қойған спектакльдер сәтті өтті.
Репертуарды жетілдіре отырып, театр музыкалық шығармалардың авторларымен белсенді жұмыс жүргізді. Алматылық композитор А. Исаевамен достастықта театрдың репертуарын ұзақ жылдар бойы безендірген алғашқы қазақ опереттасының "Хитроумный обманщик" қойылымы жүзеге асырылды. Сол кездегі театр афишасында театрдың жанрлық палитрасын жарқын байытқан оперетталарды, мюзиклдерді, сүйемелдеген музыкалық комедияларды көруге болады. Спектакльдің сахнасында И. Дунаевскийдің "Вольный ветер", И. Штраустың "Венские встречи", Р. Гаджиевтің "Не прячь улыбку", Д. Модуньоның "Черный дракон", И. Кальманның "Фиалка Монмартра", Ф. Легардың "Веселая вдова" сынды спектакльдер сәтті өтті.
Театрдың ең үздік спектакльдеріне Ресейдің жетекші театрларының көрнекті шеберлері қатысты: Л. Амарфий, Г. Васильев, С. Варгузова, Ю. Веденеев, Т. Бобровицкая, А. Семенов. Театрдың алғашқы қалыптасу жылдары осылай өтті.
Жылдар өтті, ал олармен іздеу, табу, өкіну, табыстары жетті. 1980 жылы театр Теміртау қаласынан Қарағанды қаласына көшіп келіп, арнайы салынған ғимаратта - жақсы дайындық сыныптары, цехтары бар Кеншілер мәдениет сарайына жапсарлас салынған. Сонымен қатар жапсаржай галереясы театрды сарайдың сахнасымен байланыстырады.
1998 жылы театрдың 25 жылдығына орай 100-ден астам спектакль шығарылды, көптеген концерттік бағдарламалар, бенефистер, шығармашылық кездесулер қойылды. Өткен жылдары (1973-2023) театр Қазақстанның барлық дерлік қалаларында, алыс-жақын шетелдердің көптеген қалаларында гастрольдік сапармен болды.
Сахнада классикалық оперетталар, музыкалық комедиялар, балеттер, мюзиклдер бар. Қазақ және шетелдік классика, заманауи композициялар, рухани музыка шығармаларын қамтитын хор, балет, оркестрдің өзіндік бағдарламалары дайындалды.
Театр шығармашылық жетілуіне, жоғары орындаушылық кәсібилікке ие болды, бұл Қазақстан мен шетелдердің жетекші театр орталықтарының өнертанушылары бірнеше рет атап өтті. 50 жыл бойы (1988-2023) театр репертуарын байытқан тамаша спектакльдердің қойылымымен ерекшеленді. Сонымен, А. Рыбниковтың "Юнона и Авось" балеттік спектакльдері, А. Рыбниковтың "Кармен-сюита" (қоюшы-бас балетмейстер А. Курбатов), А. Рыбниковтың "Буратино", Ф. Лоудың "Моя прекрасная леди" мюзиклі, Абайға арналған музыкалық спектаклі, М. Рымжанова, С. Обухова либреттосы, Ф. Легараның "Граф Люксембург" және И. Кальманның "Сильва" оперетталары қойылды. Балаларға В. Березиннің "Золушка", А. Гончаровтың "Снежная королева", В. Березиннің "Кот в сапогах" ертегілерін, Н.Минкованың "Волшебная музыка" балалар комикалы операсын тамашалады.
Бас режиссер Виталий Матросовтың жетекшілігімен Дж.Верди "Травиата". Осы тамаша спектакльдерде басты партияларды сахнаның жетекші шебері Елена Ломоносов, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі Леонид Мельников, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Амантай Ибраев (қазір театрдың басшысы) сәтті орындады. Бұл қойылымды Ресейдің еңбек сіңірген әртісі дирижер Вольф Горелик жүзеге асыруға көмектесті. Көптеген көрермендер осы спектакльді әрдайым көтеріңкі көңілмен қабылдады,ол барлық уақытта театрдың ең үздік спектакльдерінің бірі болып танылды. Бұл қойылым бүкіл ұжымның көп жылдық шығармашылық қызметінің шыңы болып табылады.
Әртістер үлкен ынтамен "Сүйікті гүлдер сыйлаңыз", "Бұл күндер даңқы өшпейді", бенефистер, шығармашылық кештер, мерейтойлық Гала-концерттер дайындады. Екі водевиль - Э. Лабиштың "Пыль в глаза" және М. Самойловтың "Оскар" нұрын көрді.
Театрдың «Академиялық» жоғары мәртебесін абыроймен алып келе жатқанын мақтан етеміз.
Қарағанды музыкалық комедия театрында Тәттімбет атындағы Қарағанды өнер колледжінің түлектері жас өнерпаздар жұмыс істейді. Дәстүрді сақтауды жалғастыра отырып, театр репертуарында музыкалық комедиялар мен оперетталар, балет спектакльдері, мюзиклдер мен опералар, сондай-ақ музыкалық ертегілер, балалар опералары мен балеттер, классикалық музыка кештерінің сериялары, оқушылар мен студенттер үшін тұрақты жұмыс істейтін музыкалық лекторий, шығармашылық кездесулер бар. Әлемдік классиканың үздік оперетталары, классикалық операның інжу - маржандары-керемет, жанды музыканың сарқылмас көзі, оптимизм рухы-бұл театр спектакльдерінде бар және көрермендердің алдында әсем кейіпкерлер, талғампаз ерлер, пикант канканның фейерверктері, әдемі музыкамен костюмдердің калейдоскопы және бәрі-жеңетін махаббатпен көрінеді.
Театр дәстүрді сақтап, шығармашылық жетістіктерді көбейтуді, әртістің шеберлігін жетілдіруді, кеншілер астанасының өндірістік ұжымдарымен тығыз, жақсы қарым-қатынасты сақтауды, жас-жігермен белсенді жұмыс істеуді жалғастыруда.
ҚАРАҒАНДЫ АКАДЕМИЯЛЫҚ МУЗЫКАЛЫҚ КОМЕДИЯ ТЕАТРЫНЫҢ БАСШЫЛАРЫ
ПЕЛЕЩУК ЕВГЕНИЙ ЛУКИЧ (1973-1984)
Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген мәдениет қайраткері, театрдың бірінші директоры және көркемдік жетекшісі.
1925 жылы 10 қазанда Украина ССР-нің Сталино қаласында дүниеге келген. 1958 жылы ССРО Бүкілресейлік кәсіподақтары Орталық кеңесінің Ленинград жоғары кәсіподақ қозғалысы мектебін «бұқаралық мәдени жұмыстың меңгерушісі» мамандығы бойынша бітірген. Отбасы 1935 жылы Қазақстанға, Қарағандыға көшіп келген. 1938-1940 жылдары Евгений Лукич Қазақстан кинотеатрында механиктің шәкірті болды. 1942 жылы Қарағандыдағы №2 кәсіптік-техникалық училищесін бітірген. 1942-1951 жылдары Совет Армиясы қатарында болып, соғысқа қатысады. Қарағандыға қайта оралып, 1955 жылға дейін облыстық кәсіподақ бөлімінің конструкторлық бюросында нұсқаушы болып жұмыс істейді. Одан кейін балалар театрының директоры (1955-1957), ал 1961 жылға дейін Қарағанды облыстық орыс драма театрының директоры болды. 1961 жылы Қарағанды облыстық телестудиясы директорының орынбасары қызметіне, ал 1964 жылы директоры болып тағайындалды. 1973 жылдан бастап Қазақстанда музыкалық комедия театрын құру бойынша барлық дайындық жұмыстарын жүргізіп, аталған театрды 1984 жылға дейін жемісті басқарған тұңғыш директоры болды.
1962-1964 жылдары облыстық кәсіподақтар кеңесінің мәдениет жұмысы бөлімін басқарды. 1956 жылдан партия мүшесі. Бірнеше рет облыстың атқарушы органдарына депутат болып сайланды: 1958-1959 жылдары - Ленин аудандық кеңесінің депутаты, 1959-1961 жылдары - қалалық кеңестің депутаты, 1962-1964 жылдары - облыстық кәсіподақтар кеңесі депутаттарының пленум мүшесі, 1958-1959 ж., 1965-1967 жылдары Мәдениет қызметкерлері кәсіподағының облыстық комитеті президиумының мүшесі, 1969-1970 жылдары Кеңес аудандық партия комитеті пленумының мүшесі. «Германияны жеңгені үшін», «Жапонияны жеңгені үшін», «Совет армиясы мен флотына 30 жыл», «В.И.Лениннің 100 жылдығы құрметіне ерен еңбегі үшін», «Фашизмді жеңгені үшін 20 жыл» медальдарымен марапатталған, «Тың жерлерді игергені үшін», Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы. Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген мәдениет қайраткері.
КИМ ВЕНИАМИН ФИЛИППОВИЧ (1984-1985)
1943 жылы 1 қаңтарда Ташкентте дүниеге келген, ол сол жерде театр факультетін бітірген. Әскерден кейін Алматыда қызмет етті – театр сахнасында ойнады, «Қызыл тас» заставасында» фильміне түсіп, «Шоқан Уәлиханов» телевизиялық спектаклінде ойнады.1985-1986 жылдары Қарағанды музыкалық комедия театрының директоры болып тағайындалды. Қарағандыда 23 жыл директор болып жұмыс істеді, бірақ 2003 жылы отбасылық жағдайлармен Мәскеуге көшті.
АЛПЫСБАЕВ СӘКЕН НҰРБЕКҰЛЫ (1986-1989)
1949 жылы 25 қаңтарда Жезқазған облысының Қарсақпай ауылында дүниеге келген. 1951 жылы ата-анасы Токаревкаға қоныс аударып, осында Сәкен Нұрбекұлы орта мектепті, ал 1973 жылы Қарағанды мемлекеттік университетінің тарих факультетін бітірген. Одан кейін 1976 жылға дейін Қаражар орта мектебінде тарих пәнінің мұғалімі болды, 1976 жылы Тельман аудандық оқу бөлімінде кадрлар бойынша әдіскер, кейін мектеп инспекторы болды. 1977-1980 жылдары – Тельман аудандық атқару комитеті мәдениет бөлімінің меңгерушісі. Облыстық партия комитеті жанындағы марксизм-ленинизм университетін бітірген. 1978-1980 жылдары - Токаревка селосы халық депутаттары аудандық кеңесінің депутаты. 1980 жылы облыстық мәдениет басқармасының тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау бөлімінің меңгерушісі болып тағайындалды. 1982-1984 жылдары Қарағанды музыкалық комедия театры директорының шығармашылық мәселелері жөніндегі орынбасары, 1986 жылдан бастап 1989 жылға дейін директор қызметін атқарды.
КЕНИГ ВЛАДИМИР АЛЕКСАНДРОВИЧ (1989-1990)
1946 жылы 8 маусымда Көкшетау облысының Еңбекшілдер ауданы, Макинка ауылында жұмысшы отбасында дүниеге келген. Қарағанды музыкалық училищесінің хор дирижерлік бөлімін бітіріп, 1970 жылы Алматы консерваториясына (ол кездегі Алматы өнер институты) оқуға түседі. 1975 жылдың шілдесінен 1982 жылға дейін Қарағанды облыстық филармониясының «Фройндшафт» неміс ансамблінің директоры болып жұмыс істеді. 1982 жылы неміс драма театрында музыка бөлімінің меңгерушісі болып қызмет етті, спектакльдер ұйымдастырып, гастрольдік сапарларды жүргізді. 1984 жылдан Қарағанды облыстық филармониясы директорының орынбасары, филармония жанынан қазақ халық аспаптары оркестрін құру бастамашыларының бірі болды, ол 1989 жылы Мәскеуде гастрольдік сапармен барып, П.Чайковский атындағы орталық концерт залында сәтті өнер көрсетті. 1989 жылы Қарағанды музыкалық комедия театрының директоры болып тағайындалды. Бұл қызметті 1990 жылға дейін атқарды.
МАТРОСОВ ВИТАЛИЙ ЛЕОНИДОВИЧ (1991-1996)
1956 жылы 15 наурызда Мәскеуде дүниеге келген. 1979 жылы Волгоград музыкалық өнер техникумын фортепиано мамандығы бойынша, кейін 1987 жылы ГИТИС-ті музыкалық театр режиссері мамандығы бойынша бітірді. РАТИ мен СТД жанындағы сахна өнері қайраткерлерінің жоғары орындаушылық өнер мектебінде «Сахна өнерінің менеджері» мамандығына оқыған. Әр жылдары түрлі театрларда концертмейстер, пианист, әдебиет бөлімінің меңгерушісі, бас режиссер қызметтерін атқарды. 1991 жылы Қарағандыға келіп, театрдың бас режиссері, көркемдік жетекшісі, кейін директоры қызметтерін атқарды. Бұл қызметте ол 5 жыл жұмыс істеді.
САСЫКУЛОВ ФАРХАД РАВИЛЬЕВИЧ (1996-1998)
1962 жылы 11 ақпанда Қарағанды қаласында дүниеге келген. Мектепті бітіргеннен кейін, Совет әскері қатарында қызмет етіп келіп, Қарағанды мемлекеттік университетіне оқуға түскен. Университеттен экономист мамандығын алып шығады. 1995 жылы Қарағанды музыкалық комедия театрына басқарушы директор қызметіне шақырылды. 1996 жылдың маусым айында театрдың директоры болып тағайындалып, бұл қызметте 1998 жылдың қыркүйек айына дейін жұмыс істеді.
ИБРАЕВ АМАНТАЙ ТЕМІРБАЙҰЛЫ (1998 жылдан қазіргі уақытқа дейін)
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. 1962 жылы 30 қазанда Целиноград облысының Вишневка ауылында туған. 1986 жылы Теміртау музыкалық училищесін бітірген. 1986-1991 жылдар аралығында А.Т.Ибраев Алматы консерваториясында «ән айту» мамандығы бойынша білім алған. 1991 жылы консерватория жанындағы аспирантураға түсіп, Италияның Осимо қаласындағы музыкалық академияда тағылымдамадан өтті. 1994 жылдан қазіргі уақытқа дейін Қарағанды академиялық музыкалық комедия театрында қызмет етіп келеді. Даусы: лирика– драмалық баритон. Ибраев Амантай Темірбайұлы көптеген халықаралық опера әндері байқауларының (Италия, Украина, Ресей, Түркіменстан) лауреаты. 1998 жылдан Қарағанды академиялық музыкалық комедия театрының директоры. Оның жетекшілігімен 2000 жылы Қарағанды музыкалық комедия театрына «академиялық» мәртебесі берілді. Театрға отыз жылға жуық директор және жетекші солист ретінде сіңірген мінсіз қызметі үшін берілген марапаттары: «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы; Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі Мәдениет комитетінің Құрмет грамотасы; Ел Тәуелсіздігінің 10 жылдығына орай Қазақстан Республикасы Президентінің «Мәдениет саласындағы еңбек жетістіктері үшін» мерейтойлық медалі; «Мәдениет қайраткері» төсбелгісі; Ұзақ жылғы адал еңбегі үшін «Қазақстан Республикасының тәуелсiздiгiне 20 жыл» мерейтойлық медалi; Мәдениет, спорт және ақпарат қызметкерлері салалық кәсіподағының «Құрмет белгісі» төсбелгісі және т.б. марапаттар.